ساز و کار جمع آوری انشعابات غیر مجازآب شهر یاسوج و اثر آن بر کاهش هدررفت

امروزه استفاده از انشعابات غیرمجازآب به صورت آشکار و پنهان ، یکی از پدیده هایی است که مسایل و مشکلات متعددی را برای شرکت های آب و فاضلاب به وجود آورده است و خسارات مستقیم و غیر مستقیم ناشی از برقراری اینگونه انشعابات ، باعث گردیده که طی سالهای اخیر این شرکتها ، نگاه ویژه ای به اینگونه انشعابات داشته و برخورد با عاملین برقراری اینگونه انشعابات را با انسجام بیشتری ، مورد پیگیری قرار داده و با اجرای طرحهای مقابله با انشعابات غیر مجاز آب ،  نقش موثری در کاهش این پدیده ناهنجار و به تبع آن ، کاهش هدررفت در بخش ظاهری را ، داشته باشند. دراین مقاله، ابتدا کلیات و ضرورتهای جمع آوری انشعابات غیر مجاز بیان گردیده و سپس با استفاده از مفاهیم ادبیات رایج موضوع و بکارگیری نتایج بدست آمده درسال 1396 ، استراتژی ها و شیوه ها ی جمع آوری انشعابات غیرمجاز  و اثر آن بر تولید و سود اقتصادی حاصله برای اداره آب و فاضلاب شهر یاسوج  ، مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه

محدویت منابع آب شیرین و افزایش تقاضا برای این ماده حیاتی و کالای ارزشمند ،کمیاب و بدون جایگزین از یک سو و ناهمگونی پراکندگی زمانی و مکانی منابع آب ، نیازهای زمانی و مکانی جمعیت و چگونگی مدیریت انتقال آب از دیگر سو ، آن را از عرصه های فنی و مهندسی عبور داده و جایگاه ویژه ای را برای آن در گستره های مدیریتی ، اجتماعی، اقتصادی ، فرهنگی و حتی سیاسی و امنیتی رقم زده است .در چنین شرایطی نگاه فراگیر به آب و مدیریت آن با شفاف ساختن ارزش آب ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است که بایستی ضرورتا به آن توجه خاص نمود.

 آب یک کالای اساسی و نیاز اولیه انسانها به شمار می رود،تا جایی که اگر آب برای مدت کوتاهی قطع گردد برای هیچکس قابل تحمل نیست. با توجه به کمبود ذاتی منابع آب کشور،‌ بهره برداری بهینه از آب ورودی به شبکه های توزیع بایداز شاخص های اصلی ارزیابی شرکتهای آب و فاضلاب کشور باشد. دراین میان توجه به کاهش هدررفت آب به ویژه در شهرهای کشور از جمله اقدامات مفید برای کنترل هدررفت آب و رساندن آن تا سطح اقتصادی،‌ اهمیتی دوچندان دارد.

ازآنجایی که کنترل و کاهش هدررفت ظاهری به مراتب راحت تر از کاهش هدررفت واقعی در شبکه هاست، بنابراین کاهش هدررفت ظاهری باید یکی ازاولویت های کاهش آب بدون درآمد در شهرهای کشور باشد. همانطور که اشاره شد مقوله هدررفت واقعی بیشتر با منابع آبی و مقوله هدررفت ظاهری بیشتر با منابع مالی  شرکتها سروکار دارد و از آنجایی که تامین منابع مالی و درآمدی بعنوان یک شریان اصلی و حیاتی در فعالیتهای شرکت آب و فاضلاب محسوب می‌گردد واز طرفی با اعمال یک سری تمهیدات، بهینه سازی سیستم و ارتقاء روشهای ساده مدیریتی می توان مقدار زیادی از هدررفت ظاهری(انشعابات غیر مجاز) درون سیستم را کاهش داد که هزینه آن در مقایسه با پروژه های کاهش هدررفت واقعی بسیار کمتر و آثار و تبعات ناشی از آن نیز دارای بازدهی بیشتر و ملموس تر باشد.

گسترش روزافزون انشعابات غیرمجاز آشکار و پنهان و خسارات مستقیم و غیرمستقیم ناشی ازبرقراری اینگونه انشعابات باعث گردیده که طی سالهای اخیر ،  صنعت آب کشور ، نگاه ویژه ای به اینگونه انشعابات داشته باشد و برخورد با عاملین برقراری اینگونه انشعابات با انسجام بیشتری مورد پیگیری قرار گیرد. گفتنی است که انشعاب غیر مجاز آب ، تجاوز به حقوق عمومی شهروندان محسوب شده و بر اساس ماده ٦٦٠ قانون مجازات اسلامی استفاده از انشعاب آب بدون پرداخت هر گونه وجه و یا حق انشعاب ، متخلفان علاوه بر جبران خسارت به عمل آمده به سه ماه تا یک سال حبس محکوم خواهند شد. ( نصیری مقدم , کریم و فرید احمدی قیداری، ۱۳۹۴)

 

بیان مسأله

باتوجه به اینکه شناسایی و جمع آوری انشعابات غیرمجاز آب، تاثیر بسزایی می تواند در رفع کمبود آب آشامیدنی منطقه واثرات خوبی بر تولید کلی داشته باشد . بطور کلی ، کمبود آب ، اخلال در مدیریت توزیع ، تخریب شبکه آبرسانی ، احتمال ایجاد آلودگی و نشت آن به شبکه در هنگام نصب انشعاب و هدر رفت آب به علت استفاده از اتصالات و لوله های غیر استاندارد ، افت فشار و در نتیجه نارضایتی مردم از جمله مشکلات به وجود آمده ، از تبعات وجود انشعابات غیر مجاز ، در شبکه توزیع است.

درشهر یاسوج ، در سال 96 ، با هدف کشف انشعابات غیرمجاز  ، عملیات پیمایش انشعابات این شهر  در دستور کار قرار گرفت که طی عملیات مذکور ، 2715 فقره انشعاب غیر مجاز آب ، در سطح شهر شناسایی و مورد پیگرد قانونی قرار گرفت.

ضرورت مسأله

انشعابات غیرمجاز آب یکی از چالش هایی است که شرکت های خدماتی آب با آن مواجه هستند. انشعابات غیرمجاز آب سبب می شود آماری از اتلاف آب در شبکه نداشته باشیم و پیش بینی های شرکت های آب و فاضلاب در خصوص خدمات دهی به مردم ،با مشکل مواجه شود.در همین راستا ، کارشناسان شرکت آب و فاضلاب شهری استان کهگیلویه و بویراحمد ، با توجه به عدم تناسب میزان تولید و مصرف صورت گرفته در شهر یاسوج طی ارزیابی ها و بررسی های انجام شده ( با توجه به تعداد اشتراک شهر یاسوج ، میزان تولید بیش از نیاز مصرف کنندگان بوده و هدررفت واقعی شهر مذکور نیز ، با توجه به قدمت و کیفیت شبکه آبرسانی ، در حد پیش بینی و  نرمال بوده )  ، متوجه گردیدند در کنار سایر آیتمهای هدررفت ، موضوع انشعابات غیرمجاز ، نقش چشمگیری در این عدم تناسب داشته ، بنابراین این موضوع ، در دستور کار ویژه شرکت قرار گرفت.

 

 آب بدون درآمد

 هدررفت آب و بطور کلی آب بدون درآمد یکی از مشکلات عمده سیستم تولید وتوزیع آب شرکتهای آب وفاضلاب می باشد مقدار آب بدون درآمد در کشورهای درحال توسعه بیش از 30 درصد مقدار تولید آب ودرکشورهای توسعه یافته کمتراز 15 درصد مقدار تولید وحدود نصف حجم آب تولیدی هدررفته دراین کشورها می باشد .

هدررفت آب به دو گروه کلی هدررفت ظاهری یا هدررفتی که ناشی از خطای مدیریت داده ها وسیستم ، خطای ناشی از عدم دقت کنتورها و لوازم اندازه گیری، وخطای ناشی از مصارف وانشعابات غیرمجاز می باشد و هدررفت واقعی یا هدررفتی که ناشی از نشت از انشعابات آب ، نشت از لوله ها ، شیرهای قطع ووصل واتصالات شبکه توزیع ، مقدار هدررفت آب ناشی ازسرریز و نشت از مخازن ذخیره آب راشامل می گردد، تقسیم بندی می گردد ( یونسلو ، ص. صادق پور، 1391 ).

هدر رفت آب در شبکه های توزیع یکی از مسائلی است که رفع آن می تواند به میزان زیادی در بهره وری آب و استفاده بهینه از منابع ملی تأثیرگذار باشد. با رشد سرانه مصرف آب ، افزایش نیاز آب در جوامع و با کاهش رو به تزاید منابع در دسترس، هزینه تمام شده برای تامین و به خصوص با افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه ایجاب می کند به مشکل هدر رفت آب به طور جدی اهمیت داده شود. لذا کنترل تلفات در سیستم های تولید و توزیع آب به دلیل جلوگیری از هدر رفتن منابع و هزینه های صرف شده و نیز افزایش بهره وری و مدیریت بهینه ، باعث شده است در سالهای اخیر مسئولین توجه بیشتری به این مسئله داشته باشند.

 

تعریف استفاده کننده غیرمجاز

به شخص یا اشخاصی اطلاق می گردد که بدون دریافت انشعاب یا اشتراک قانونی آب ، از خدمات شرکت آب و فاضلاب استفاده نمایند و یا با وجود داشتن انشعاب یا اشتراک قانونی، بر خلاف قوانین و آئین نامه های شرکت آب و فاضلاب ، مبادرت به استفاده از خدمات شرکت آب و فاضلاب نمایند.

 

مصادیق تخلفات آب

هر مشترکی که انشعاب ملک ایشان ، مشمول و مصداق یکی از موارد ذیل گردد ، از نظر این شرکت ،مشترک متخلف محسوب شده و انشعاب مذکور ، غیرمجاز تلقی می گردد:

-  انشعابی که بطور مستقیم از شبکه آبرسانی گرفته شده  و فاقد کنتورو یا هر گونه تجهیز اندازه گیری مورد تأیید این شرکت باشد که در این مورد انشعاب به عنوان اتصال غیر مجاز روی شبکه اصلی در نظر گرفته می شود.

- استفاده از بای پس ( میانبر) برای کنتور که در این حالت ، مشترک متخلف، از طریق لوله ای که به قبل و بعد از کنتور انشعاب قانونی خود ، متصل نموده و  فاقد هرگونه تجهیز اندازه گیری در مسیر آن می باشد، آب را بدون عبور از کنتور ، وارد ملک خود نموده و از آن استفاده می نماید که این مورد به عنوان شیر پشت کنتور لحاظ می گردد.

- نصب انشعاب فرعی قبل از کنتور که در این حالت ، علیرغم وجود انشعاب قانونی در ملک مشترک ،انشعاب قبل از کنتور گرفته شده و بدون اینکه از هرگونه تجهیز اندازه گیری ( کنتور) برخوردار باشد، مورد استفاده مشترک قرار می گیرد.

- ایجاد اختلال در عملکرد کنتور که در این حالت ، مشترک با دستکاری کنتور، اختلالی در روند کارکرد کنتور ، ایجاد می نماید که از جمله می توان به مواردی چون مخدوش نمودن صفحه ( شیشه ) کنتور، باز نمودن پلمب بدنه و مهره های کنتور جهت انجام اموری همچون تعمیرات  ،  برعکس نمودن کنتور جهت اختلال در اندازه گیری، جابجایی کنتور بدون أخذ مجوز لازم از شرکت آبفا و باز و بسته نمودن کنتور در مواقع خاص از شبانه روز و استفاده از آب رایگان جهت ساخت و ساز ،اشاره نمود.

- استفاده مشترک دو یا چند ملک از یک انشعاب قانونی که به دلیل پرداخت نشدن حق امتیاز آب از سوی دیگر استفاده کنندگان بجز مالک واقعی اشتراک خریداری شده در عین استفاده از خدمات شرکت آب و فاضلاب، که حتی گاها ً ممکن است نوع کاربری آنها هم نیز متفاوت باشد ( رعایت نشدن تعرفه بر حسب نوع کاربری)  ، از نظر این شرکت ، انشعاب غیرمجاز تلقی می گردد.

- استفاده از انشعاب برای مواردی که برای نوع کاربری آن تعریف نشده باشد مانند استفاده از انشعاب آب مسکونی برای ساخت و ساز و یا برای اماکن تجاری که در این مورد ، مشترک قبل از هرگونه استفاده ، می بایست هرگونه تغییر کاربری را به شرکت آبفا اعلام نموده تا اقدامات لازم در خصوص تغییر نوع کاربری و مدت زمان مربوطه ، از سوی شرکت آبفا بعمل آید.

- عدم نصب کنتور بر روی انشعاب دارای امتیاز جهت استفاده رایگان از آب که از جمله می توان به ساخت و سازهایی اشاره نمود که در عین خرید امتیاز و اشتراک آب ، از نصب کنتور بر روی انشعاب ، در مدت زمان ساخت و ساز خودداری می نمایند.

-  استفاده از کنتورهای تعمیری و یا کنتورهای غیراستاندارد در انشعاب که مورد تأیید شرکت آبفا نمی باشند.

- وجود لوله انتظار فاقد کنتور که به نحو مناسب پلمب نشده باشد  (می بایست دارای پلمب حرارتی اتو شده باشد) و  کارشناس شرکت آبفا ، طی بازدید از آن ، تشخیص استفاده از آن را داده باشد.شایان ذکر است که در صورت محرز شدن عدم استفاده از لوله انتظار مذکور، دستور کتبی جمع آوری  و یا استاندارد نمودن پلمب انتظار مذکور ، از سوی شرکت آبفا برای مشترک ، صادر می گردد.

- باز نمودن شیرآلات و یا انشعابات مسدود شده توسط مشترک بدون هماهنگی و کسب مجوز لازم از شرکت آّبفا

- استفاده متفرقه از شیرهاو انشعابات آتش نشانی موجود در شبکه  توسط اشخاص و یا سازمانها و ادارات

- ساخت ملک بر روی شبکه آب شرکت آبفا که در این خصوص، با انجام مراحل قانونی ، مجوز تخریب ملک از سوی نهادهای ذیربط أخذ می گردد و کلیه های هزینه های انجام شده جهت این مهم ف از مالک متخلف دریافت می گردد و یا اینکه در صورت وجود امکان فنی و نبود مشکل حقوقی، با هزینه مالک ، شبکه آبفا جابجا می گردد.

 

 نحوه شناسایی انشعاب غیرمجاز

شناسایی انشعابات غیر مجاز مشترکین خانگی، به عهده مأموران قرائت می باشد که بر اساس شرایط تعریف شده برای انشعاب غیرمجاز ، موارد تخلفی را که در حین قرائت کنتورهای مشترکین مشاهده می نمایند ، به حوزه تخلفات آبفا شهر محل خدمت گزارش نموده و حوزه تخلفات اداره ، پس از بررسی دقیق لیست با همراهی حوزه مشترکین ، اشکالات لیست را برطرف نموده و سپس به پیمانکار تخلفات ابلاغ می نمایند.

البته در مواردی که مردم و یا سایر اشخاص گزارشی در خصوص مشاهده انشعاب غیرمجاز به اداره آبفا ارائه نمایند ، موارد از طریق پرسنل ذیربط آبفا ( نظیر گشت تخلفات آب ) بررسی و اقدام لازم در خصوص آن بعمل می آید. شناسایی انشعابات غیرمجاز شهرداری ها و باغات نیز ، از طریق اندازه گیری کلر باقیمانده درآب و کنترل افت فشارشبکه نزدیک به فضای سبز یا باغی که احتمال برداشت از آب شبکه برای آبیاری آن وجود دارد ، صورت می گیرد.  در کنار روشهای ذکر شده ، بررسی میزان و روند مصرف اماکن و تطبیق آن با شرایط موجود و عرف مصرف ، تطابق تعداد انشعابات آب محل با تعداد انشعابات برق و گاز و تأکید به مأموران قرائت در خصوص بررسی حفاری های غیرمعمول ، از دیگر روشهای شناسایی انشعابات غیرمجاز می باشند.

 

نحوه جمع آوری انشعاب غیرمجاز

پیمانکاران جمع آوری تخلفات ، پس از دریافت لیست تخلفات از حوزه تخلفات اداره آبفا، با مراجعه به محل و آدرس مشترکین متخلف، اخطاریه کتبی برای ایشان ، جهت مراجعه به اداره آبفا و انجام مراحل قانونی رفع تخلف خویش ، صادر  و انشعاب ایشان تا زمان رفع تخلف و پرداخت جرائم مربوطه ، قطع می گردد. در صورت عدم مراجعه مشترک به اداره آبفا پس از مدت زمان مشخص شده در فرم اخطاریه و یا ایجاد نزاع و درگیری توسط ایشان ، مشخصات مشترک از طریق حوزه تخلفات آبفا یاسوج به حوزه حقوقی آبفا استان ، جهت معرفی به دادگاه ،  ارائه و ارسال می گردد.

در صورتی که یک مشترک ، هرگونه اعتراضی در خصوص موارد اعلامی به ایشان و مرتبط با تخلف خود ( نظیر جریمه اعمال شده برای تخلف و یا محرز نبودن انجام تخلف از نظر خودشان  و...) را داشته باشد، شرکت آبفا، مستندات لازم را به مشترک مورد نظر ارائه نموده که در صورت راضی و توجیه نشدن ایشان ، موارد به مرجه رسیدگی کننده مورد قبول طرفین نظیر کارشناسان رسمی دادگستری ، شورای حل اختلاف و ... ، ارجاع داده می شود.

 

 نحوه محاسبه جریمه انشعاب غیرمجاز

هیئت مدیره شرکت آبفا پس از برگزاری جلسات متعدد با حضور کارشناسان خبره در زمینه تخلفات و انشعابات غیرمجاز آب و با در نظر گرفتن موارد فنی ، حقوقی و قانونی و رعایت حال مشترکین، فرم محاسبه جرائم تخلفات آب ،  که همه موارد تخلفاتی از جمله نوع تخلف ، مدت زمان تخلف و غیره در آن لحاظ شده است را طراحی و آن را جهت استفاده ،در اختیار کلیه ادارات تابعه ، قرار داده است . نمونه فرم ، در ذیل آورده شده است ( شکل 1 ) .

شکل 1 – نمونه فرم محاسبه جرائم مشترکین متخلف شهر یاسوج

 

شهر یاسوج

شهر یاسوج درجنوب غربی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است. این شهر همچنین مرکز شهرستان بویراحمد است و در شمال شرقی استان واقع شده‌است. مهمترین منابع تأمین آب شهر یاسوج  عبارتند  از :  15 حلقه چاه آهکی ،7 حلقه چاه آبرفتی  و 3 دهنه چشمه .( http://septa.nww.ir)

سایر مشخصات، متوسط آب بدون درآمد و  آمار بالانس آب شهر یاسوج ، به شرح جدول ذیل می باشد. ( جدول 1 )

 

جدول 1 – مشخصات پایه شهر یاسوج

مشخصات پایه تا پایان سال 96
نام شهر	شهر یاسوج
جمعیت تحت پوشش(نفر)	221759
تعداد مشترکین	65350
میزان تولید (مترمکعب/سال)	14563750
میزان مصارف مجاز بادرامد(متر مکعب در سال)	10951112
حجم آب بدون درامد(مترمکعب در سال)	3612638
آب بدون درامد(درصد)	8/24
هدررفت واقعی(درصد)	3/17
حجم هدر رفت واقعی (مترمکعب/سال)	2519529
هدررفت ظاهری (درصد)	1/7
حجم هدر رفت ظاهری (مترمکعب/سال)	1034026
مصارف مجاز بدون درامد(درصد)	4/0
طول شبکه توزیع(کیلومتر)	480
متوسط فشار شبکه(متر آب)	15

 

تأثیر جمع آوری انشعابات غیرمجاز شهر یاسوج بر کاهش هدررفت

در این بخش ، مقایسه هدررفت ظاهری شهر یاسوج ، طی سالهای 95 و 96 ، مورد ارزیابی قرار گرفته که بر اساس داده ها و تحلیلهای موجود ، میزان تأثیر جمع آوری انشعابات غیرمجاز شهر یاسوج در کاهش تولید آن شهر ، بیان گردیده است. ( جدول 2 )

جدول 2- مقایسه تولید و هدررفت شهر یاسوج در سال های 95 و 96

ردیف	تعداد مشترک	تولید (m3/year)	مصرف ((m3/year	درصد هدررفت	درصد هدررفت ظاهری	تعدادانشعابات غیر مجاز کشف و جمع آوری شده ( رشته)	درصد کاهش هدررفت
سال 1395	52800	14190773	10533859	8/25	3/7	2240	3/0
سال 1396	65350	14563750	10951112	8/24	7	2715

آمار جدول بالا ، از سامانه سپتا ( سامانه پایش تأسیسات آب) گرفته شده است که نحوه محاسبه هدررفت و سایر پارامترهای ذکر شده در جدول ، طبق رابطه 1و سایر روابط که در پاراگرافهای آتی به آن اشاره شده ، می باشد:

( 1 ) 100*( تولید ) /مجموع مصارف مجاز با درآمد و بدون درآمد– تولید =(( درصد هدررفت

منظور از مصارف مجاز با درآمد ، مصارفی است که مجاز بوده و بهای آن توسط مصرف کننده پرداخت شده و منظور از مصارف مجاز بدون درآمد ، مصارفی است که مجاز بوده ولی درآمدی برای شرکت نداشته است مانند مصارف شستشوی شبکه آب و یا مصارف آتش نشانی.

جهت محاسبه درصد هدررفت ظاهری و  واقعی نیز ، میزان آب هدررفته حاصل از هر یک از اجزای هدررفتهای مذکور ، از طریق اندازه گیری ها و یا محاسباتی که تلفیقی از تجربیات و وضعیت موجود می باشد و به کمک فرمولها انجام می گردد ، مشخص و سپس بر حجم کل هدررفت تقسیم و درصد و میزان هر کدام مشخص می گردد.

میزان کاهش هدررفت شهر یاسوج در بخش ظاهری ، طی سال 96 و نسبت به سال 95، میزان 3/0 درصد بوده که به لحاظ حجمی ، چیزی معادل 42572 مترمکعب آب ، می باشد. این کاهش هدررفت ، ناشی از تعویض کنتورهای خراب و کم کار مشترکین ، بهبود مدیریت داده ها و سیستم و همچنین کاهش انشعابات غیرمجاز شهر یاسوج بوده است که سهم هر کدام ، به شرح جدول ذیل ، مشخص گردیده است. ( جدول 3 )

 

جدول 3- سهم عوامل هدررفت ظاهری در کاهش هدررفت

عنوان	تعداد در سال 96	متوسط دبی هدررفت واحد ( لیتر در ثانیه ) ( ارزیابی شده طی سال 96)	حجم هدررفت بازیافتی (مترمکعب در سال(	تأثیر در میزان کاهش تولید
انشعاب غیرمجاز کشف شده ( رشته )	2715	8/0	24973	16/0
کنتور تعویض شده (دستگاه )	5061	0001/0	17581	12/0
خطای مدیریتی و سیستمی	-	-	18	02/0

 

در شهر یاسوج ، اغلب انشعابات غیر مجاز ، از جنس پلی اتیلن و با سایز 0.5 اینچ ( 20 میلیمتر ) می باشند که برای محاسبه دبی برداشتی از شبکه توسط این گونه انشعابات ، بدین صورت عمل گردیده که ، با توجه به اینکه طبق اندازه گیری های انجام شده از طریق لاگرهای هوشمند فشار ، متوسط فشار شبکه شهر یاسوج ، 1.5 بار و متوسط سرعت شبکه آب در شهر یاسوج ، از طریق اندازه گیری به کمک فلومترهای پرتابل 1 متر بر ثانیه می باشد که هم از طربق جداول فشار- نشت وهم  محاسبه دبی به کمک معادله برنولی ( رابطه 2 ) ، میزان دبی انشعابات غیرمجاز ، 0.3 لیتر در ثانیه ، محاسبه شده است.

Q= AV   ,   ,   r = 10 mm = 0.01 m ,  V=1 m/s                                                                (2)

 

 

   A = ( 3.14 * (0.01)² ) = 0.000314 m²

 

   Q = 0.000314 * 1  0.0003 m³/s = 0.3 lit/s

از سویی ، طبق بررسی های به عمل آمده ، مدت زمان استفاده از هر انشعاب غیر مجاز به طور متوسط به میزان 2 ساعت در روز و به تعداد 100 روز در سال می باشد که با این احتساب ، دبی سالانه یک انشعاب غیرمجاز معادل 4/194 مترمکعب در سال می باشد. با توجه به ارقام جداول بالا ، مشخص می گردد که از میزان 3/0 درصد کاهش هدررفت ظاهری که معادل  قریب به 30 درصد کاهش میزان هدررفت کلی می باشد، جمع آوری انشعابات غیرمجاز ، چیزی معادل 16 درصد ، در این 30 درصد میزان کاهش هدررفت کلی ، مؤثر بوده است ( این درصد ، از طریق تقسیم حجم بازیافتی مربوط به انشعاب غیرمجاز بر میزان بازیافتی کل ناشی از کاهش هدررفت ظاهری به دست آمده است.) که این به نوبه خود ، موجب جلوگیری از افزایش تولید ، به میزان حجمی 24973 مترمکعب در سال ، گردیده است که حجم بازیافتی ناشی از جمع آوری انشعاب غیرمجاز ، از طریق رابطه 3 بدست آمده است.

( 3 )            تعداد انشعاب غیرمجاز *متوسط دبی  انشعاب غیرمجاز(مترمکعب در سال )= حجم هدررفت بازیافتی

مترمکعب در سال  24973 =128*4/194= حجم هدررفت بازیافتیناشی از جمع آوری انشعاب غیرمجاز

برای محاسبه دبی خطای کنتورها نیز ، از دستگاه تست کنتور کالیبره شده استفاده گردیده که به کمک این دستگاه متوسط خطای هر کنتور خراب ، 007/0لیتر در دقیقه تعیین گردید که معادل 7/3 مترمکعب در سال می باشد. مقدار نهایی ثبت شده در جدول 3 ، از طریق رابطه 4 محاسبه شده است.

( 4 )           تعداد کنتور خراب *متوسط خطای دبی کنتور خراب(مترمکعب در سال ) = حجم هدررفت کنتورخراب

مترمکعب در سال17581= 4751*7/3= حجم هدررفت بازیافتی از تعویض کنتورخراب

 

سود اقتصادی حاصل از جمع آوری انشعابات غیرمجاز شهر یاسوج

با توجه به قراردهای ثبت شده در شرکت آب و فاضلاب شهری استان کهگیلویه و بویراحمد، متوسط پرداختی به هر پیمانکار جمع آوری انشعاب غیرمجاز  به ازای هر انشعاب ، مبلغ 000/560 ریال می باشد ( با توجه به ضرایب وزنی در نظر گرفته شده برای هر تخلف) و متوسط هزینه جریمه هر انشعاب غیر مجاز ، مبلغ 129/544/7 ریال می باشد که متوسط درآمد حاصل از جمع آوری انشعابات غیرمجاز در سال 1396 ، برای شهر یاسوج ، مبلغ 057/311/482/20 ریال  می باشد.

هزینه پرداخت شده به پیمانکاران ، برای کل انشعابات غیرمجاز جمع آوری شده ، 000/400/520/1 ریال می باشد که حدود 4/7 درصد درآمد حاصله می باشد که این بیانگر درآمد خیلی خوب شرکت آب و فاضلاب ، از جمع آوری انشعابات غیرمجاز و آن هم توسط بخش خصوصی می باشد که البته لازم است به این درآمد ، هزینه حاصله ناشی ازکاهش هدررفت نیز ، اضافه گردد که با احتساب هزینه تولید هر مترمکعب به مبلغ 000/13 ریال ( استخراج شده از صورتهای مالی شرکت ) ، مبلغ 000/649/324 ریال می باشد.

نتیجه گیری

در حال حاضر در ایران که در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد آب با هزینه های گزاف تولید و با هزینه های بسیار سنگین تصفیه می شود و سپس در پروسه های هزینه بر ، تبدیل به آب قابل شرب می شود و در شبکه توزیع شهری قرار می گیرد. همچنین باید به این مساله توجه کرد این این در شرایطی است که تنها 6 درصد از آب به مصرف شرب انسانی می رسد و مابقی صرف مصارف بهداشتی (شست و شو) ، آبیاری فضای سبز خانگی و استحمام می شود و در واقع بخش اعظمی از هزینه های تولید آب شرب در پروسه مصرف، به هدر می رود. در کشور ما هنوز استفاده بهینه از آب به شکل یک فرهنگ جایگاه خاص خود را پیدا نکرده است و دست یابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و مصرف آب یک اصل اساسی و ضروری است که این مهم،جز با ایجاد یک نظام جامع مدیریت آب میسر نیست.

طبق مطالب ارائه  شده و  با  نگرش ژرف به این مولفه ها ، روشن می‌گردد که جمع آوری انشعابات غیر مجاز تاثیر بسزایی در کل مصارف آب وتولید  خواهد داشت که این امر باعث بهبود مدیریت تولید و کاهش بحران آب در شهر خواهد شد. هدف ما رسیدن به راهکارهای افزایش درآمد ،  کاهش هزینه ها و مدیریت تنش وبحران آب در شرکت های آب و فاضلاب می باشد که بخشی از این اهداف ، با  کنترل هدر رفت ظاهری و مصارف  بدون‌درآمد محقق می گردد.

در این مقاله ، بیشتر به مقوله هدررفت ظاهری ( موضوع انشعابات غیرمجاز ) پرداخته شد، اگرچه راهکارهای کنترل هدررفت واقعی نیز به جای خود مهم و تعیین کننده هستند. واقعیت این است که‌وجودآب بدون درآمد زیاد در یک سیستم، نشانه یک مشکل می باشد و این مشکل می‌تواند زیرساختی و یا مدیریتی باشد، مانند تب در بدن انسان که می تواند نشانه یک سرماخوردگی ساده یا یک عفونت شدید باشد.

همانطورکه قبلا هم اشاره شد، آب بدون درآمد ناشی از هدر رفت ظاهری بسیار بیشتر از دیگر مؤلفه ها، متاثر از عملکرد مدیریتی در سیستم است و به همین دلیل با پایش و کنترل فعالیتهای حوزه هدررفت ظاهری می‌توان با صرف هزینه کمتر در جهت کاهش هدررفت ظاهری، به بازده بیشتری از کاهش آب بدون درآمد دست یافت.

 

 مراجع

1. نصیری مقدم , کریم و فرید احمدی قیداری، ۱۳۹۴، تاثیرانشعابات غیرمجاز برروی انرژی درشبکه های توزیع، کنفرانس بین المللی فناوری و مدیریت انرژی، تهران ، پژوهشگاه نفت، انجمن انرژی ایران
2. یونسلو ، ص. صادق پور، ع( 1391 ) ، روشهای بهینه سازی مصرف آب.
3. http://septa.nww.ir